๗. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
วิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๘. ธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๙. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เนว-
วิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๑๐. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่วิปาก-
ธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุ
ปัจจัย มี ๕ วาระ.
[๒๙] ๑๑. ธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๒. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม อาศัยธรรมที่เป็นเนว-
วิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๓. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
เนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๔. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม และธรรมที่ไม่ใช่
เนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมม-
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๑๕. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่วิปาก-
ธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.
[๓๐] ๑๖. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปาก-
ธรรม และธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
๑๗. ธรรมที่ไม่ใช่ปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
วิปากธรรม และธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๑๘. ธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นวิปากธรรม และธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๙. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม และธรรมที่ไม่ใช่
เนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปากธรรม และธรรม
ที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒๐. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่วิปาก-
ธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปากธรรม และธรรมที่เป็นเนววิปาก-
นวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.

[๓๑] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปาก-
ธัมมธรรม และธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๒. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
วิปากธัมมธรรม และธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๓. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม และธรรมที่เป็น
เนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
๒. อารัมมณปัจจัย
[๓๒] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
วิปากธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธรรม อาศัยธรรมที่เป็นวิปาก-
ธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
มี ๕ วาระ.

๑๒. ธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
วิปากธรรม และธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น
เพราะอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๓] ในเหตุปัจจัย มี ๒๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๑๔ วาระ
ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๒๓ วาระ.
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๓๔] ในนเหตุปัจจัย มี ๑๘ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๕ วาระ
ฯลฯ
สหชาตวาระก็ดี ปัจจวาระก็ดี นิสสยวาระก็ดี สังสัฏฐวาระก็ดี
สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดาร.
ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๕] ๑. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย

๒. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๓. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
เนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๔. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธัมมธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วย
อำนาจของเหตุปัจจัย
๕. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของเหตุ
ปัจจัย มี ๕ วาระ. ฯลฯ
๒. อารัมมณปัจจัย
[๓๖] ๑. ธรรมที่เป็นวิปาธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยและธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
เนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๔. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วย
อำนาจของอารัมมณปัจจัย

๕. ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๖. ธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่
วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ.
[๓๗] ๗. ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๘. ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่วิปากธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๙. ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๑๐. ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๑๑. ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย

๑๒. ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่วิปากธรรม และธรรมที่ไม่ใช่วิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจ
ของอารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ.
[๓๘] ๑๓. ธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัย
แก่ธรรมที่ไม่ใช่เนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณ-
ปัจจัย ฯลฯ มี ๖ วาระ (วาระที่ ๑๓-๑๘)
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๙] ในเหตุปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๑๘ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๑๗ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๑๖ วาระ ฯลฯ ในปุเรชาต-
ปัจจัย มี ๖ วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๖ วาระ
ในกัมมปัจจัย มี ๑๔ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ฯลฯ ในอินทริยปัจจัย
มี ๑๘ วาระ ฯลฯ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๑๒ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย
มี ๒๖ วาระ.
ปัญหาวาระก็พึงให้พิสดาร.
วิปากติกนวิปากติกะ จบ

๔. อุปาทินนติกนอุปาทินนติกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๔๐] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๓. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๔. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรมที่เป็นอุปาทิน-
นุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๕. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรมที่เป็นอุปาทิน-
นุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.

[๔๑] ๖. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๗. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๘. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรมที่เป็นอนุปาทินนุ-
ปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
[๔๒] ๙. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๐. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๑. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๒. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรมที่เป็นอนุปาทินน-
อนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๓. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่อนุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุ-
ปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.

[๔๓] ๑๔. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทา-
นิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๕. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรมที่เป็นอนุปาทินน-
อนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๖. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรมที่เป็นอนุปาทิน-
นุปาทานิยธรรม และธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เกิด
ขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
[๔๔] ๑๗. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิย-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๘. ธรรมที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัย
ธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรมที่เป็นอนุปาทิน-
นุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๙. ธรรมที่ไม่ใช่อุปาทินนุปาทานิยธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่อนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัยธรรมที่เป็นอุปาทิน-
นุปาทานิยธรรม และธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ.