การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๔๐] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓๐ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ปัจจยวาระก็ดี นิสสยวาระก็ดี สังสัฏฐวาระก็ดี
สัมปยุตตวาระก็ดี ปัญหาวาระก็ดี ในกุสลติกะ ท่านนับไว้อย่างไร พึงนับ
อย่างนั้น.
ปัจจนียติกปัฏฐาน จบ

๒. ปัจจนียทุกปัฏฐาน
เหตุโคจฉกะ
๑. นเหตุทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๔๑] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย.
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่เหตุเกิดขึ้น ฯลฯ
อาศัยขันธ์ ๒ ฯลฯ
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ ตลอดถึงมหาภูตรูป.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
คือ ธรรมที่เป็นเหตุทั้งหลาย อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่เหตุ ฯลฯ
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๓. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.

๕. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๖. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ให้เหตุ และ
ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๘. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๙. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๔๒] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ
ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดารเหมือนปฏิจจ-
วาระ.

ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๔๓] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของเหตุ
ปัจจัย.
๒. อารัมมณปัจจัย
[๔๔] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่ธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.

๕. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
๖. ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
๘. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย.
๙. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ และธรรมที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่
เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๔๕] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ
ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัญหาวาระในกุสลติกะมีอย่างไร พึงให้พิสดารอย่างนั้น.
นเหตุทุกะ จบ

๒. นสเหตุกทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๔๖] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยโมหะที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคต
ด้วยอุทธัจจะ เกิดขึ้น.
มหาภูตรูป ๓ อาศัยมหาภูตรูป ๑ เกิดขึ้น ฯลฯ มหาภูตรูป ๒
อาศัยมหาภูตรูป ๒ เกิดขึ้น.
จิตตสมุฏฐานรูป กฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหารูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยโมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา
ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ เกิดขึ้น.
ในปฏิสนธิขณะ สเหตุกขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ เกิดขึ้น.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกรรม และธรรมที่ไม่ใช่อเหตุ-
กธรรมอาศัยธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.

๔. ธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
อเหตุกรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๖)
๗. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สเหตุกรรม และไม่ใช่เหตุกรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๘. ธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมทีไม่ใช่
สเหตุกธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๙. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย.
ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๔๗] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ
ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดารเหมือนปฏิจจวาระ.
ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๔๘] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่สเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.

๒. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่อเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของ
เหตุปัจจัย.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่อเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔ - ๖)
๒. อารัมมณปัจจัย
[๔๙] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่สเหตุกรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๕๐] ในเหตุปัจจัย มี ๖ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ
ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัญหาวาระในกุสลติกะมีอย่างไร พึงให้พิสดารอย่างนั้น.
สเหตุกทุกะ จบ

๓. นเหตุสัมปยุตตทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๕๑] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุสัมปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุสัมปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรมอาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุสัมปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุสัมปยุตตธรรม และไม่ใช่เหตุ
วิปปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุสัมปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุวิปปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๕. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุสัมปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุวิปปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๖. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุสัมปยุตตธรรม และไม่ใช่เหตุ
วิปปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย.

๗. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุสัมปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุสัมปยุตตธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๕๒] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ ฯลฯ
ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ ปัญหาวาระก็ดี พึงให้พิสดารทุกวาระ.
นเหตุสัมปยุตตทุกะ จบ
๔. นเหตุสเหตุกทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๕๓] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่นเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม
ธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่เหตุธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.