๔. ธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย.
๕. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม เกิดขึ้นเพราะ
เหตุปัจจัย.
๖. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม
และธรรมที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม อาศัยธรรมที่
ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่เป็นเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่อเหตุกธรรม, ธรรมที่ไม่ใช่
อเหตุกธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๙)
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๕๔] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ
ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ ปัญหาวาระก็ดี พึงให้พิสดารทุกวาระ.
นเหตุสเหตุกทุกะ จบ

๕. นเหตุเหตุสัมปยุตตทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๕๕] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตต-
ธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และไม่ใช่นเหตุ
ธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตต-
ธรรม, ธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และไม่ใช่นเหตุ-
ธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๕. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตต-
ธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.

๖. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตต-
ธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และไม่ใช่นเหตุธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตต-
ธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม
และธรรมที่ไม่ใช่เหตุวิปปยุตตธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เหตุธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๕๖] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
พึงให้พิสดารทุกวาระ.
นเหตุเหตุสัมปยุตตทุกะจบ
๖. นเหตุนสเหตุกทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๕๗] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัยธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
คือ มหาภูตรูป ๓ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ
๒. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.

คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม
อาศัยหทยวัตถุ.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่
สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๕. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัยธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๖. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่
อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่
อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๘. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัยธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่
อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๙. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรม
ที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่

สเหตุกธรรม และธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๕๘] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๘ วาระ ฯลฯ
ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.
ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. อารัมมณปัจจัย
[๕๙] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
มี ๒ วาระ (วาระที่ ๑-๒)
๓. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย.

๔. ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่อเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
ธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ไม่ใช่สเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
มี ๒ วาระ (วาระที่ ๓-๔)
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๐] ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ ฯสฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.
แม้ปัญหาวาระ ก็พึงให้พิสดารเหมือนดังกล่าวแล้ว.
นเหตุนสเหตุกทุกะ จบ
๗. นสัปปัจจยทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๑] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อัปปัจจยธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
อัปปัจจยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
ฯ ล ฯ

การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๒] ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ
พึงให้พิสดารทุกวาระ.
ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๓] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อัปปัจจยธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่อัปปัจจยธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๒. อารัมมณปัจจัย
[๖๔] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่สัปปัจจยธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่อัปปัจจยธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๕] ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ฯลฯ
พึงให้พิสดารทุกวาระ.
นสัปปัจจยทุกะ จบ

๘. นสังขตทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๖] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อสังขตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
อสังขตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๗] ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ เหมือนกับสัปปัจจยทุกะ.
นสังขตทุกะ จบ
๙. นสนิทัสสนทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๘] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่สนิทัสสนธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สนิทัสสนธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.

๒. ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สนิทัสสนธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่สนิทัสสนธรรม และไม่ใช่อนิทัสสน-
ธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่สนิทัสสนธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๒-๓)
นสนิทัสสนทุกะ จบ
๑๐. นสัปปฏิฆทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๙] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สัปปฏิฆธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่อัปปฏิฆธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สัปปฏิฆธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรมและไม่ใช่อัปปฏิฆธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.

๔. ธรรมที่ไม่ใช่อัปปฏิฆธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
อัปปฏิฆธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ
๗. ธรรมที่ไม่ใช่สัปปฆธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สัปปฏิฆธรรม และไม่ใช่อัปปฏิฆธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี ๓ วาระ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๗๐] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.
ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๗๑] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่อัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม และไม่ใช่อัปปฏิฆธรรม ด้วยอำนาจของเหตุ
ปัจจัย.