๑๘. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม
และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑๘-๑๙-๒๐)
๒๑. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม อาศัยนเหตุ
ธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒๒. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม อาศัยนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒๓. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม และนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม
และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๒๓-๒๔-๒๕)
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๖๐] ในเหตุปัจจัย มี ๑๗ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๑๗ วาระ
ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๗ วาระ.

ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๓๖๑] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม อาศัยนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๓๖๒] ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๗ วาระ
ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๗ วาระ ในน-
อาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี ๑๗ วาระ.
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๖๓] เพราะเหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๗ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๖๔] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ... ฯลฯ
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.

นเหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. อารัมมมณปัจจัย
[๓๖๕] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติ-
ธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๒-๓)
๔. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๕. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๖. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติ-
ธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๕-๖)
๗. เหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม และนเหตุธรรม
ที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณ-
ธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๘-๙)

๒. อธิปติปัจจัย
[๓๖๖] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
มี ๓ วาระ.
๔. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๕. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๖. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
มี ๕ วาระ (วาระที่ ๔-๘)
๙. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
มี ๕ วาระ (วาระที่ ๙-๑๓)
๑๔. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นมัคคา-
รัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่
๑๔-๑๕-๑๖)
๑๗. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม และนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นมัคค-
เหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย มี ๕ วาระ (วาระที่ ๑๗-๒๑)

๓. อนันตรปัจจัย
[๓๖๗] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
๓. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคครัมมณธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติ
ธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ.
๔. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
๕. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
๖. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นมัคคา-
ธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ.
๗. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นมัคคา-
รัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ.

๘. อุปนิสสยปัจจัย
[๓๖๘] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๓)
๔. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
มี ๕ วาระ (วาระที่ ๔-๘)
๙. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
มี ๕ วาระ (วาระที่ ๙-๑๓)
๑๔. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และนเหตุ
ธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นมัคคา-
รัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ.
๑๗. นเหตุธรรมที่เป็นมัคคเหตุกธรรม และนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมัคคาธิปติธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นมัคค-
เหตุกธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๖๙] ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๒๑ วาระ
ในอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในสหชาตปัจจัย
มี ๑๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๗ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑๗ วาระ
ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๒๑ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๗ วาระ.

ปัจจนียนัย
[๓๗๐] ในนเหตุปัจจัย มี ๒๑ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๙
วาระ ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๗๑] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๗๒] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ... ฯลฯ
แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.
มัคคารัมมณติกเหตุทุกะ จบ

อุปปันนติกเหตุทุกะ
(๑๗. อุปปันนติกะ ๑. เหตุทุกะ)
เหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๗๓] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
คือ เหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม ที่เป็น
สัมปยุตตธรรมในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๒. อารัมมณปัจจัย
[๓๗๔] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอนุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
คือ เหตุธรรมที่เป็นอนุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่เจโตปริยญาณ แก่
อนาคตังสญาณ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอุปปาทิธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
คือ เหตุที่เป็นอุปปาทิธรรม เป็นปัจจัยแก่เจโตปริยญาณ แก่อนาค-
ตังสญาณ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย

๓. อธิปติปัจจัย
[๓๗๕] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ.
สหชาตปัจจัย ฯลฯ อวิคตปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย เป็นปัจจัยด้วยอำนาจ
ของอัญญมัญญปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของนิสสยปัจจัย, เป็น
ปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
วิปากปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วย
อำนาจของมัคคปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสัมปยุตตปัจจย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย ฯลฯ เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
อวิคตปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๗๖] ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย
มี ๑ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ฯลฯ
ในอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.
ปัจจนียนัย
[๓๗๗] ในนเหตุปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ
ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๗๘] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ... ฯลฯ

ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๗๙] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ... ฯลฯ
แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.
นเหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. อารัมมณปัจจัย
[๓๘๐] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นอนุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. นเหตุธรรมที่เป็นอุปปาทิธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. อธิปติปัจจัย
[๓๘๑] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นอนุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย