๓. นเหตุธรรมที่เป็นอุปปาทิธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๓. สหชาตปัจจัย ฯลฯ ๕. นิสสยปัจจัย
[๓๘๒] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็น
ปัจจัย ด้วยอำนาจของอัญญมัญญปัจจัย เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
นิสสยปัจจัย.
๖. อุปนิสสยปัจจัย
[๓๘๓] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นอนุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๓. นเหตุธรรมที่เป็นอุปปาทิธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๘๔] ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ
ในสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนิสสยปัจจัย
มี ๑ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

ปัจจนียนัย
[๓๘๕] ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๘๖] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๘๗] เพราะเหตุปัจจัย ในอารัมณปัจจัย มี ๓ วาระ...ฯลฯ
อุปปันนติกเหตุทุกะ จบ

อตีตติกเหตุทุกะ
(๑๘. อตีตติกะ ๑. เหตุทุกะ)
เหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๘๘] ๑. เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปันนธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. อารัมมณปัจจัย
[๓๘๙] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอตีตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม
ที่เป็นปัจจุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๙๐] ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี
๑ วาระ. ในนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในวิปาก
ปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ
ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย
มี ๑ วาระ.

ปัจจนียนัย
[๓๙๑] ในนเหตุปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ
ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๙๒] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๙๓] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ... ฯลฯ
นเหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. อารัมมณปัจจัย
[๓๙๔] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอตีตธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุ-
ธรรมที่เป็นปัจจุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นอนาคตธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. นเหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๙๕] ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ
ฯลฯ ในสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนิสสย-
ปัจจัย มี ๑ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ
ในกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในอินทริยปัจจัย
มี ๑ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัตถิ-
ปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.
ปัจจนียนัย
[๓๙๖] ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๙๗] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๙๘] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ... ฯลฯ
อตีตติกเหตุทุกะ จบ

อตีตารัมมณติกเหตุทุกะ
(๑๙. อตีตารัมมณติกะ ๑. เหตุทุกะ)
เหตุบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๙๙] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม อาศัยเหตุธรรม
ที่เป็นอตีตารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม อาศัยเหตุ-
ธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม อาศัย
เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๔๐๐] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.
ปัจจนียนัย
[๔๐๑] ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.

นเหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๔๐๒] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของเหตุ
ปัจจัย
๒. อารัมมณปัจจัย
[๔๐๓] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณ-
ปัจจัย

๔. เหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
มี ๓ วาระ.
๗. เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๔๐๔] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๖ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๖
วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสย-
ปัจจัย มี ๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓
วาระ.
ปัจจนียนัย
[๔๐๕] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ
ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๔๐๖] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ... ฯลฯ

ปัจจนียานุโลมนัย
[๔๐๗] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ... ฯลฯ
แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.
นเหตุบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๔๐๘] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม อาศัยนเหตุ-
ธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม อาศัย
นเหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๓. นเหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม อาศัย
นเหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๔๐๙] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจจนียนัย
[๔๑๐] ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวน-
ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี ๒ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.
นเหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. อารัมมณปัจจัย
[๔๑๑] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอตีตารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
มี ๓ วาระ.
๔. นเหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมณธรรม เป็นปัจจัย
แก่นเหตุธรรมที่เป็นอนาคตารัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณ-
ปัจจัย มี ๓ วาระ.
๗. นเหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมธรรม เป็น
ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นปัจจุปปันนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.