การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๘๗๒] ในเหตุปัจจัย มี ๔ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๕ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี ๔ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ
ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี ๒ วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ใน
กัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๔ วาระ
ในอินทริยปัจจัย มี ๔ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๔ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๔
วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิ-
ปัจจัย มี ๗ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ ใน
อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.
ปัจจนียนัย
การยกปัจจัยในปัจจนียะ
[๘๗๓] ๑. สรณธรรม เป็นปัจจัยแก่สรณธรรม ด้วยอำนาจ
ของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็น
ปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๒. สรณธรรม เป็นปัจจัยแก่อรณธรรม ด้วยอำนาจ
ของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็น
ปัจจัย ด้วยอำ นาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
ปัจฉาชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.

๓. สรณธรรม เป็นปัจจัยแก่สรณธรรม และอรณ-
ธรรม ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย.
๔. อรณธรรม เป็นปัจจัยแก่อรณธรรม ด้วยอำนาจ
ของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็น
ปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
ปุเรชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย
ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.
๕. อรณธรรม เป็นปัจจัยแก่สรณธรรม ด้วยอำนาจ
ของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็น
ปัจจัย ด้วยอำนาจของปุเรชาตปัจจัย.
๖. สรณธรรม และอรณธรรม เป็นปัจจัยแก่สรณ-
ธรรม คือที่เป็น สหชาตะ รวมกับ ปุเรชาตะ
๗. สรณธรรม และอรณธรรม เป็นปัจจัยแก่อรณ-
ธรรม.
มี ๓ อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ, ปัจฉาชาตะ รวมกับ อาหาระ
และรวมกับ อินทริยะ
การนับจำ นวนวาระในปัจจนียะ
[๘๗๔] ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ฯลฯ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓
วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๕ วาระ ใน

นนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี ๖ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ฯลฯ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕
วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนนัตถิ-
ปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.
อนุโลมปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ
[๘๗๕] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ... ใน
ในนอธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ ฯลฯ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในน-
อัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ ฯลฯ ในนสัมป-
ยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี
๔ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.
ปัจจนียานุโลมนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม
[๘๗๖] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ... ใน
อธิปติปัจจัย มี ๕ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ พึงกระทำอนุโลมมาติกา
ในอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.
สรณทุกะ จบ
อนุโลมทุกปัฏฐาน จบ

พระอภิธรรมปิฎก
เล่มที่ ๗๑
ปัฏฐาน ภาคที่ ๖
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
อนุโลมทุกติกปัฏฐาน
เหตุทุกกุสลติกะ
(๑. เหตุทุกะ ๑. กุสลติกะ)
กุศลบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๑] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑. บาลีเล่มที่ ๔๔

๓. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
ทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๔. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๕. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๖. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
ทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๗. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ และ
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๘. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๙. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
ทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. อารัมมณปัจจัย
[๒] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย ฯลฯ

การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี
๙ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๙ วาระ. ใน
นิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี
๙ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในอาหาร-
ปัจจัย มี ๙ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๙ วาระ
ในมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย
มี ๙ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในวิคต-
ปัจจัย มี ๙ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นอธิปติปัจจัย
[๔] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
๒. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
๓. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
ทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
๔. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๕-๖)

๗. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ และ
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ
(วาระที่ ๗-๘-๙)
๒. นปุเรชาตปัจจัย ฯลฯ ๔. นอาเสวนปัจจัย
[๕] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ
เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ
เพราะนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ
๕. นกัมมปัจจัย
[๖] ๑. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะนกัมมปัจจัย
๒. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
เกิดขึ้น เพราะนกัมมปัจจัย
๓. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะนกัมมปัจจัย
๖. นิวิปากปัจจัย ๗. นวิปปยุตตปัจจัย
[๗] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ

เพราะนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๘] ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ.
อนุโลมปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ
[๙] เพราะเหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ...ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม
[๑๐] เพราะนธิปติปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ... ใน
อารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ปัจจยวาระก็ดี นิสสยวาระก็ดี สังสัฏฐวาระก็ดี
สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดารเหมือนปฏิจจวาระ.

กุศลบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๑๑] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็น
เหตุ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๓. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. อารัมมณปัจจัย
[๑๒] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็น
เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๒-๓)
๔. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ. (วาระที่ ๔-๕-๖)
๗. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
ทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ ด้วยอำนาจของอารัมมณ-
ปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๘-๙)

๓. อธิปติปัจจัย
[๑๓] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็น
เหตุ ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
มี ๒ อย่าง คือที่เป็น อารัมมณาธิปติ และ สหชาตาธิปติ มี ๓
วาระ (วาระที่ ๑-๒-๓)
๔. กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
ไม่ใช่เหตุ ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
มี ๒ อย่าง คือที่เป็น อารัมมณาธิปติ และ สหชาตาธิปติ มี ๓
วาระ (วาระที่ ๔-๕-๖)
๗. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
ทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ ด้วยอำนาจของอธิปติ-
ปัจจัย
มีอย่างเดียว คือที่เป็น อารัมมณาธิปติ มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๘-๙)
๔. อนันตรปัจจัย ฯลฯ ๘. นิสสยปัจจัย
[๑๔] ๑. กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็น
เหตุ ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสมนันตรปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอัญญมัญญปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของนิสสยปัจจัย