คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอวิตักก-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยวิตก.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอวิตักก-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
กฏัตตารูป อาศัยวิตก.
หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
หทยวัตถุ อาศัยวิตก, วิตก อาศัยหทยวัตถุ.
ฯลฯ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ
๕. สวิตักกธรรม อาศัยอวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยวิตก.
ในปฏิสนธิขณะ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยวิตก.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
๖. สวิตักกธรรม และอวิตักกธรรม อาศัยอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลายและจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยวิตก.
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม อาศัยวิตก.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย และกฏัตตารูป อาศัยวิตก.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม อาศัยวิตก.
กฏัตตารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
กฏัตตารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ วิตก และสัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
๗. สวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม และอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และวิตก ฯลฯ
อาศัยขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และ
วิตก ฯลฯ อาศัยขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และ
หทยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๘. อวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม และอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม, วิตก
และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม,
วิตก และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ วิตักกธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม
และหทยวัตถุ.
๙. สวิตักกธรรม และอวิตักกธรรม อาศัยสวิตักก-
ธรรม และอวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม
และวิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และวิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม วิตก และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็น
สวิตักกธรรม และวิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และ
วิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม วิตก และมหา-
ภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และวิตก อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักก-
ธรรม และหทยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๔๓] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี ๖ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๖ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในวิปาก-
ปัจจัย มี ๙ วาระ ในปัจจัยทั้งปวง มี ๙ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๖๔๔] ๑. สวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ ฯลฯ
ขันธ์ ๒.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ฯลฯ โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคต
ด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ.
ธรรมที่มีสวิตักกธรรมเป็นมูล ที่เหลือ ๒ วาระ (วาระที่ ๒-๓)
พึงกระทำอเหตุกะด้วย ไม่มีแตกต่างกัน.
๔. อวิตักกธรรม อาศัยอวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอวิตักกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ
ฯลฯ ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยวิตก ที่เป็นอเหตุกะ.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูป อาศัยวิตก.
หทยวัตถุ อาศัยวิตก, วิตก อาศัยหทยวัตถุ.
ฯลฯ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ
๕. สวิตักกธรรม อาศัยอวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยวิตก ที่เป็นอเหตุกะ.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยวิตก.
โมหะที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยวิตักก-
ธรรม.
๖. สวิตักกธรรม และอวิตักกธรรม อาศัยอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย ฯลฯ
เหมือนกับเหตุปัจจัย พึงกำหนดว่า เป็นอเหตุกะ.
๗. สวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม และอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ
และวิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม
และวิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม
หทยวัตถุ, และวิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ และวิตก.
ส่วนที่เหลือ ๒ วาระ (วาระที่ ๘-๙) เหมือนกับเหตุปัจจัย ไม่มี
แตกต่างกัน พึงกำหนดว่า เป็นอเหตุกะ.
การนับจำ นวนวาระในปัจจนียะ
[๖๔๕] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาต-
ปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ
ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย
มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมป-
ยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๖ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓
วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.
อนุโลมปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ
[๖๔๖] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ใน
นอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนกัมมปัจจัย
มี ๔ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๖ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย
มี ๓ วาระ.
ปัจจนียานุโลมนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม
[๖๔๗] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ
ในอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๖ วาระ ฯลฯ ใน
อาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในมัคคปัจจัย
มี ๓ วาระ ฯลฯ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในปัจจัยทั้งปวง มี ๙ วาระ.
สหชาตวาระ เหมือนกับปฏิจจาวาระ.
ปัจจยวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๔๘] ๑. สวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย มี ๓ วาระ เหมือนกับปฏิจจวาระ.
๔. อวิตักกธรรม อาศัยอวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอวิตักก-
ธรรม ฯลฯ อาศัยขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยวิตักกธรรม.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็น
อวิตักกธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูป อาศัยวิตก.
หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
หทยวัตถุ อาศัยวิตก วิตก อาศัยหทยวัตถุ.
มหาภูตรูป ๓ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอวิตักกธรรม อาศัยหทยวัตถุ, วิตก อาศัย
หทยวัตถุ.
๕. สวิตักกธรรม อาศัยอวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยวิตก.
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
แม้ในปฏิสนธิขณะ ก็มีทั้ง ๒ วาระ.
๖. สวิตักกธรรม และอวิตักกธรรม อาศัยอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ สัมปยุตตขันธ์ และจิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย อาศัยวิตก.
สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยวิตก.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
วิตกและสัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
แม้ในปฏิสนธิขณะ ก็เหมือนกับปวัตตินั้นเทียว.
๗. สวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม และอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และวิตก ฯลฯ
ขันธ์ ๒.
ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และหทยวัตถุ ฯลฯ
ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ พึงทำทั้ง ๒ วาระ.
๘. อวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม และอวิตักก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม และวิตก.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นวิตักกธรรม, อวิตักก-
ธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
วิตก อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นวิตักกธรรม และหทยวัตถุ.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
แม้ในปฏิสนธิขณะ ก็มีทั้ง ๓ วาระ.
๙. สวิตักกธรรม และอวิตักกธรรม อาศัยสวิตักก-
ธรรม และอวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักก-
ธรรม และวิตก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม วิตก, และหทยวัตถุ.
ฯลฯ ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสวิตักกธรรม วิตก, และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
ขันธ์ ๓ และวิตักกธรรม อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิตักกธรรม และ
หทยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๔๙] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในปัจจัยทั้งปวง มี ๙ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๖๕๐] ๑. สวิตักกธรรม อาศัยสวิตักกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
พึงกระทำเป็น ๙ วาระ.
พึงกำหนดคำว่า เป็นอเหตุกะ ๓ วาระเท่านั้น พึงยกโมหะออกเสีย.
เหมือนเหตุปัจจัยในปฏิจจวาระ เพิ่มปัญจวิญญาณ โมหะ วิตก.
ปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๖๕๑] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนอุป-
นิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ใน
นวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย
มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมป-
ยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๖ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย
มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับทั้งสองนัยนอกนี้ก็ดี นิสสยวาระก็ดี พึงกระทำอย่างนี้.