พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน
ปัจจนียานุโลมปัฏฐาน
๑. ปัจจนียานุโลมติกปัฏฐาน
๑. นกุสลติกกุสลติกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๑] ๑. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอกุศล ฯลฯ ขันธ์ ๒ อาศัย
ขันธ์ ๒.
๒. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิด
ขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นวิบาก-
อัพยากตะ และกิริยาอัพยากตะ.
๓. ธรรมที่เป็นอกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๒] ๘. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๕. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๖. ธรรมที่เป็นกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
[๓] ๗. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๘. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๙. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๐. ธรรมที่เป็นกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๑. ธรรมที่เป็นอกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.
[๔] ๑๒. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล และ
ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๑๓. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๔. ธรรมที่เป็นอกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุ
ปัจจัย มี ๓ วาระ
[๕] ๑๕. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล และ
ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๖. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล
และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๑๗. ธรรมที่เป็นกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
[๖] ๑๘. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
และธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
๒. อารัมมณปัจจัย
[๗] ๑. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น
เพราะอารัมมณปัจจัย

๒. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
๓. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น
เพราะอารัมมณปัจจัย
๔. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล
เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
๕. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิด
ขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
๖. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
๗. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล และ
ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
๘. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล และ
ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
๙. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล และ
ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๘] ในเหตุปัจจัย มี ๑๘ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๑๘ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๘ วาระ.

ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๙] ๑. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น
เพราะนเหตุปัจจัย
๒. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย ฯลฯ
๖. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล และ
ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
๒ นอารัมมณปัจจัย
[๑๐] ๑. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย ฯลฯ
๖. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
และธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๑๑] ในนเหตุปัจจัย มี ๖ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ
ในนอธิปติปัจจัยมี ๑๘ วาระ ฯลฯ ในโนวิคตปัจจัย มี ๖ วาระ.

อนุโลมปัจจนียนัย
[๑๒] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๑๓] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ... ฯลฯ
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.
ปัจจยวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๑๔] ๑. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๒. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๓. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๔. ธรรมที่เป็นกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๕. ธรรมที่เป็นอกุศล และธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๖ วาระ.

๖. ธรรมที่เป็นอกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.
๑๑. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.
๑๖. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
๑๙. ธรรมที่เป็นอัพยากตะ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล
และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
๒๒. ธรรมที่เป็นกุศล อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล และ
ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๑๕] ในเหตุปัจจัย มี ๒๖ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๑๓ วาระ
ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๒๖ วาระ.
สังสัฏฐวาระ
อนุโลมนัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๑๖] ในสังสัฏฐวาระ ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคต-
ปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ

ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๑๗] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอกุศล
ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอัพยาก-
ตะ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๓. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอกุศล
และธรรมที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๔. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นกุศล
ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็น
อัพยากตะ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ.
๑๒. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอกุศล ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
๑๕. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นกุศล ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.
๑๘. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เป็น
ปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒. อารัมมณปัจจัย
[๑๘] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นกุศล
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอกุศล
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๗. ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็น
อัพยากตะ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๑๐. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๑๑. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๑๒. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
มี ๓ วาระ.
๑๓. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๑๔. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๑๕. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล และธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
มี ๓ วาระ.

๑๖. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล และธรรมที่ไม่ใช่อกุศล เป็น
ปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
(วาระที่ ๑๖-๑๗-๑๘)
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๑๙] ในเหตุปัจจัย มี ๑๘ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๑๘ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๒๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๒๒ วาระ.
ปัญหาวาระพึงให้พิสดาร.
๒. นเวทนาติกเวทนาติกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๐] ๑. สุขายเวทนาสัมปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สุขายเวทนายสัมปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. ทุกขายเวทนายสัมปยุตตธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
สุขายเวทนายสัมปยุตตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย