นเหตุธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่ไม่ใช่
นเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๓๙] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ในสหชาตวาระก็ดี ฯลฯ ในสัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดารทุกปัจจัย.
อนิทัสสนสัปปฏิฆบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๔๐] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่ไม่ใช่
นเหตุธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่
ไม่ใช่นเหตุธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่ไม่ใช่
นเหตุธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่
เป็นนเหตุธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่ไม่ใช่
นเหตุธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่
เป็นนเหตุธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่ไม่ใช่
นเหตุธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.

๒. อารัมมณปัจจัย
[๒๔๑] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่เป็น
นเหตุธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ช่อนิทัสสนสัปปฏิฆธรรม ที่เป็น
นเหตุธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๔๒] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ
ฯลฯ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ
ในวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี
๙ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในสัปยุตตปัจจัย
มี ๙ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัญหาวาระพึงให้พิสดารอย่างนี้.
อนิทัสสนอัปปฏิฆบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๔๓] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนอัปปฏิฆธรรม ที่เป็น
นเหตุธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อนิทัสสนอัปปฏิฆธรรม ที่เป็น
นเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๔๔] ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ
พึงให้พิสดารทุกวาระ.

นสเหตุกทุกนกุสลติกะ
(๒. นสเหตุกทุกะ ๑. นกุสลติกะ)
กุศลบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๔๕] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยโมหะที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคต
ด้วยอุทธัจจะ.
มหาภูตรูป ๓ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ
๒. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
คือ สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย อาศัยโมหะที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่
สหรคตด้วยอุทธัจจะ.
ในปฏิสนธิขณะ สเหตุกขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม และ
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล
ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๓)
๔. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๖)

๗. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรมที่ไม่ใช่กุศล
ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๙)
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๔๖] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ.
อกุศลบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๔๗] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัย
ธรรมทีไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๓)
๔. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๖)
๗. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม อาศัย
ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อกุศล
ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๙)

การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๔๘] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ.
อัพยากตบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๔๙] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย มี ๑ วาระ.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย มี ๑ วาระ.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่สเหตุกธรรม และธรรมที่ไม่ใช่
อัพยากตะ ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๕๐] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ

นเหตุสเหตุกทุกนกุสลติกะ
(๓. นเหตุสเหตุกทุกะ ๑. นกุสลติกะ)
กุศลบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๕๑] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย ฯลฯ
๒. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่
นเหตุธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกรรม, ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และไม่ใช่
นเหตุธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๓)
๔. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และ
ไม่ใช่นเหตุธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม
และไม่ใช่นเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๖)
๗. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกธรรม และธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อเหตุกธรรม และ
ไม่ใช่นเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๙)

การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๕๒] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ
อกุศลบทปฏิจจวาระ
[๒๕๓] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๕๔] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ
อัพยากตบทปฏิจจวาระ
[๒๕๕] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และ
ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่เหตุธรรม
และไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๒๕๖] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ.
นเหตุเหตุสัมปยุตตทุกะ ก็เหมือนกับ นเหตุสเหตุกทุกะ.
นเหตุสเหตุกทุกนกุสลติกะ จบ

นเหตุนสเหตุกทุกนกุสลติกะ
(๖. นเหตุนสเหตุกทุกะ ๑. นกุสลติกะ)
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๕๗] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
สเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
สเหตุธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ.
๑. ธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
สเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อกุศล ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และไม่ใช่
สเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ.
๑. ธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่เหตุธรรม และ
ไม่ใช่อเหตุกธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อัพยากตะ ที่ไม่ใช่เหตุธรรม
และไม่ใช่อเหตุกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ เท่านั้น.
โดยอุบายนี้ กุสลากุสลทุกะ กุสลติกะนั่นเทียว ควรในที่นี้.
นเหตุนสเหตุกทุกนกุสลติกะ จบ

จูฬันตรทุกนกุสลติกะ
(๗-๑๓. จูฬันตรทุกะ ๑. นกุสลติกะ)
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๕๘] ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศลที่ไม่ใช่อัปปัจจยธรรม
ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อสังขตธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สนิทัสสนธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สัปปฏิฆธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อัปปฏิฆธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่รูปีธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อรูปีธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่โลกิยธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่โลกุตตรธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เกนจิวิญเญยยธรรม
ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่เกนจิวิญเญยยธรรม
ฯลฯ
จูฬันตรทุกนกุสลติกะ จบ

นอาสวโคจฉกทุกนกุสลติกะ
(๑๔-๑๙. นอาสวโคจฉกทุกะ ๑. นกุสลติกะ)
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๒๕๙] ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อาสวธรรม
ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่อาสว-
ธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่สาสวธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อนาสวธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อาสวสัมปยุตตธรรม
ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อาสววิปปยุตตธรรม
ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อาสวธรรม และไม่ใช่
อนาสวธรรม ฯลฯ
ฯลฯ อาศัยธรรมที่ไม่ใช่กุศล ที่ไม่ใช่อนาสวธรรม และ
ไม่ใช่ธรรมที่ไม่ใช่อาสวธรรม ฯลฯ