๕. เหตุธรรมที่เป็นปณีตธรรมเป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม
ที่เป็นมัชฌิมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. อธิปติปัจจัย
[๓๑๖] ๑. เหตุธรรมที่เป็นหีนธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม
ที่เป็นหีนธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นมัชฌิมธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นมัชฌิมธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นมัชฌิมธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นหีนธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๔. เหตุธรรมที่เป็นปณีตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม
ที่เป็นปณีตธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๕. เหตุธรรมที่เป็นปณีตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม
ที่เป็นมัชฌิมธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๔. อนันตรปัจจัย
[๓๑๗] ๑. เหตุธรรมที่เป็นหีนธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม
ที่เป็นหีนธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ.
๓. เหตุธรรมที่เป็นมัชฌิมธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นมัชฌิมธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ.
๕. เหตุธรรมที่เป็นปณีตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุธรรม
ที่เป็นปณีตธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ.

การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๑๘] นเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๕ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๑๖ วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี ๖ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ใน
นิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๘ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย
มี ๓ วาระ.
ปัจจนียนัย
[๓๑๙] ในนเหตุปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๘ วาระ
ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๒๐] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๒๑] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาระ... ฯลฯ
แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.

นเหตุบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๒๒] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นหีนธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นหีนธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
ฯลฯ
สังกิลิฏฐติกเหตุทุกฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.
หีนติกเหตุทุกะ จบ

มิจฉัตตติกเหตุทุกะ
(๑๕. มิจฉัตตติกะ ๑. เหตุทุกะ)
เหตุบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๒๓] ๑. เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม อาศัยเหตุธรรม
ที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม อาศัยเหตุธรรม
ที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยเหตุธรรมที่เป็น
อนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๒๔] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.
ปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๓๒๕] ในนอธิปติปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ

ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปาก
ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.
เหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๒๖] ๑. เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. อารัมมณปัจจัย
[๓๒๗] ๑. เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย

๓. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๔. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. อธิปติปัจจัย
[๓๒๘] ๑. เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๔. อนันตรปัจจัย
[๓๒๙] ๑. เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
๔. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ
๕. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
ฯลฯ

๗. อุปนิสสยปัจจัย
[๓๓๐] ๑. เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๔. เหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๕. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๖. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
๗. เหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่เหตุ-
ธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๓๑] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี ๕ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ
ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจจนียนัย
[๓๓๒] ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ
ฯลฯ
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๓๓] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๓๔] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ... ฯลฯ
แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.
นเหตุบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๓๓๕] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม อาศัยนเหตุ-
ธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่
๑-๒-๓)

๔. นเหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม อาศัยนเหตุ-
ธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๕. นเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๖. นเหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม และนเหตุ-
ธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๗. นเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นอนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๘. นเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
๙. นเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นสัมมัตตนิยตธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๓๓๖] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในอวิคต-
ปัจจัย มี ๙ วาระ.

ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๓๓๗] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นอนิยตธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
ปัจจนียนัย
[๓๓๘] ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.
อนุโลมปัจจนียนัย
[๓๓๙] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาร... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
[๓๔๐] เพราะเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ... ฯลฯ
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.
นเหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. อารัมมณปัจจัย
[๓๔๑] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นมิจฉัตตนิยตธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นอนิยตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย