๔. นเหตุธรรมที่เป็นวิปาธัมมธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๕. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๖. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม และนเหตุธรรม
ที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมม-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๗. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุ
ปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๘-๙)
๑๐. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปาก-
ธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑๐-๑๑-๑๒)
๑๓. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม และนเหตุธรรมที่เป็นเนววิปาก-
นวิปาธัมมธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๙] ในเหตุปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ในสมนันตรปัจจัย

มี ๕ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ
ในนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี ๓ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน
วิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๑๓ วาระ ฯลฯ ในสัมปยุตต-
ปัจจัย มี ๕ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๗๐] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม อาศัยนเหตุธรรม
ที่เป็นวิปากธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ.
๒. นอารัมมณปัจจัย
[๗๑] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม อาศัย
นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๗๒] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสมนันตร-
ปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี
๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ

ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย
มี ๕ วาระ ฯลฯ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดารเหมือนปฏิจจ-
วาระ.
นเหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. อารัมมณปัจจัย
[๗๓] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุ-
ธรรมที่เป็นวิปากธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๒. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุ-
ธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
๓. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุ-
ธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณ-
ปัจจัย
๔. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๕-๖)

๗. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เป็น
ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๗-๘-๙)
๒. อธิปติปัจจัย
[๗๔] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุ-
ธรรมที่เป็นวิปากธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ.
๕. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
มี ๓ วาระ (วาระที่ ๕-๖-๗)
๘. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เป็น
ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของ
อธิปติปัจจัย
๙. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เป็น
ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย
๑๐. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เป็น
ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติ-
ปัจจัย มี ๓ วาระ.
๓. อนันตรปัจจัย
[๗๕] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุ-
ธรรมที่เป็นวิปากธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ
(วาระที่ ๑-๒)

๓. นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่
นเหตุธรรมที่เป็นวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของอนันตรปัจจัย
มี ๒ วาระ (วาระที่ ๓-๔)
๕. นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม เป็น
ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นเนววิปากนวิปากธัมมธรรม ด้วยอำนาจของ
อนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๕-๖-๗)
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๗๖] ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๑๐ วาระ
ในอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในสหชาตปัจจัย
มี ๑๑ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ
ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในกัมมปัจจัย
มี ๙ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ใน
อินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ
ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในอัตถิปัจจัย
มี ๑๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.
ปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๗๗] ในนเหตุปัจจัย มี ๑๖ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๖ วาระ
ฯลฯ

อนุโลมปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ
[๗๘] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ... ฯลฯ
ปัจจนียานุโลมนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม
[๗๙] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ. . . ฯลฯ
ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.
วิปากติกเหตุทุกะ จบ

อุปทินนติกเหตุทุกะ
(๔. อุปาทินนติกะ ๑. เหตุทุกะ)
เหตุบทปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๘๐] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัยเหตุ-
ธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม อาศัย
เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม อาศัย
เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุ
ปัจจัย
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๘๑] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๒ วาระ ฯลฯ ในวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ.

ปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๘๒] ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ
ฯลฯ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ฯลฯ ในน
วิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ.
สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดาร.
เหตุบทปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๘๓] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็นปัจจัย
แก่เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของ
เหตุปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจ
ของเหตุปัจจัย

๒. อารัมมณปัจจัย
[๘๔] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็นปัจจัย
แก่เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณ-
ปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็นปัจจัย
แก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย
๔. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย
๕. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของ
อารัมมณปัจจัย
๓. อธิปติปัจจัย
[๘๕] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็นปัจจัย
แก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติ-
ปัจจัย

๒. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็นปัจจัย
แก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของอธิปติ-
ปัจจัย
๓. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจ
ของอธิปติปัจจัย
๔. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของ
อธิปติปัจจัย
๔. อนันตรปัจจัย
[๘๖] ๑. เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็นปัจจัย
แก่เหตุธรรมที่เป็นอุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของอนันตร-
ปัจจัย
๒. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม เป็นปัจจัย
แก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของอนันตร-
ปัจจัย มี ๓ วาระ.
๕. เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม เป็น
ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นอนุปาทินนอนุปาทานิยธรรม ด้วยอำนาจของ
อนันตรปัจจัย