ปัจจนียนัย
การยกปัจจัยในปัจจนียะ
[๗๔๗] ๑. กามาวจรธรรม เป็นปัจจัยแก่กามาวจรธรรม ด้วย
อำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
ปุเรชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย
ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.
๒. กามาวจรธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่กามา-
วจรธรรม ด้วยอำ นาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
สหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย
ด้วยอำนาจของปุเรชาตปัจจัย.
๓. ธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย
ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสย-
ปัจจัย.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม เป็นปัจจัยแก่กามา-
วจรธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
สหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย
ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.
๕. ธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม เป็นปัจจัยแก่กามา-
วจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม ด้วยอำนาจของสหชาต-
ปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.
๖. กามาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม
เป็นปัจจัยแก่กามาวจรธรรม ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย
ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอาหาร-
ปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.
๗. กามาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม
เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม ด้วยอำนาจของสหชาต-
ปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปุเรชาตปัจจัย.
การนับจำ นวนวาระในปัจจนียะ
[๗๔๘] ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตร-
ปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๖ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี
๖ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๖ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ใน
นปุเรชาตปัจจัย มี ๖ วาระ ฯลฯ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๖ วาระ ใน-
นวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย
มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.
อนุโลมปัจจนียนัย
การนับจำ นวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ
[๗๔๙] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย
มี ๔ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ
ฯลฯ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ใน
โนนัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.
ปัจจนียานุโลมนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม
[๗๕๐] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ ... ใน
อธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ พึงกระทำ อนุโลมมาติกา ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๗
วาระ
กามาวจรทุกะ จบ
๙๔. รูปาวจรทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๗๕๑] ๑. รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๒. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๓. รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม
อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม
ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๔. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจร-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๕. รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
๖. รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม
อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
กฏัตตารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
๗. รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่
ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม
และหทยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๘. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม
และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม
และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
๙. รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม
อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม
และหทยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูป
ทั้งหลาย.
ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๗๕๒] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๕ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี ๔ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๖ วาระ ใน
นิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี
๒ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในวิปาก-
ปัจจัย มี ๙ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
สัมปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี
๙ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ ในอวิคตปัจจัย
มี ๙ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๗๕๓] ๑. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจร-
ธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ฯลฯ หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์
ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
ฯลฯ มหาภูตรูป ๑ ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ.
๒. นอารัมมณปัจจัย
ฯลฯ เพราะนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๓. นอธิปติปัจจัย
[๗๕๔] ๑. รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ อธิปติธรรมที่เป็นรูปาวจรธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปา-
วจรธรรม.
ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๒. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม
เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่ง
เป็นวิบาก.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๓. รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม
อาศัยรูปาวจรธรรมเกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจร-
ธรรม ซึ่งเป็นวิบาก ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๔. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจร-
ธรรม ฯลฯ
ธรรมที่ไม่ใช่กามาวจรธรรม เหมือนกับปฏิจจวาระ ทั้ง ๓ วาระ
ไม่มีแตกต่างกันในทุกะนี้ พึงกระทำมหาภูตรูปทั้งหมด.
๕. รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่
ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม
และหทยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ ๒ อาศัยขันธ์ ๒.
๖. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม
และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่ง
เป็นวิบาก และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๗. รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม
อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นอธิปติปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม
และหทยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูป
ทั้งหลาย.
๔. อนันตรปัจจัย ฯลฯ ๖. นอุปนิสสยปัจจัย
ฯลฯ เพราะนอนันตรปัจจัย
ฯลฯ เพราะนสมนันตรปัจจัย
ฯลฯ เพราะนอุปนิสสยปัจจัย
๗. ปุเรชาตปัจจัย
[๗๕๕] ๑. รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นปุเรชาตปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ฯลฯ
ขันธ์ ๒.
๒. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม
เกิดขึ้น เพราะนปุเรชาตปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๓. รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม
อาศัยรูปาวจรธรรมเกิดขึ้น เพราะนปุเรชาตปัจจัย
คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็น
รูปาวจรธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๔. ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่
รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะนปุเรชาตปัจจัย
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม ฯลฯ
ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
วาระ ๕ นอกนี้ (วาระที่ ๕-๙) พึงกระทำตามลำดับ.
๘. นปัจฉาชาตปัจจัย
ฯลฯ เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ