ปัจจนียานุโลมนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม
[๘๑๑] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ... ใน
อธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ อนุโลมมาติกาพึงให้พิสดาร ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย
มี ๗ วาระ.
อรูปาวจรทุกะ จบ

๙๖. ปริยาปันนทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๘๐๒] ๑. ปริยาปันนธรรม อาศัยปริยาปันนธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นปริยาปันน-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
พึงกระทำทุกะแม้นี้ เหมือนโลกิยทุกะ ในจูฬันตรทุกะ ฉะนั้น ไม่มี
แตกต่างกัน.
ปริยาปันนทุกะ จบ

๙๗. นิยยานิกทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๘๑๓] ๑. นิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นนิยยานิกธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๒. อนิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม.
๓. นิยยานิกธรรม และอนิยยานิกธรรม อาศัยนิยยา-
นิกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นนิยยานิก-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๔. อนิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอนิยยานิก-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัย
หทยวัตถุ.

มหาภูตรูป ๓ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ
๕. อนิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม และอนิยยา-
นิกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
การนับจำ นวนวาระในอนุโลม
[๘๑๔] ในเหตุปัจจัย มี ๕ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๕ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี ๒ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ
ในนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี ๒ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในวิปาก-
ปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๕ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๘๑๕] ๑. อนิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอนิยยานิก-
ธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ ฯลฯ ขันธ์ ๒.

ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์ทั้งหลาย
อาศัยหทยวัตถุ.
มหาภูตรูป ๓ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์
ทั้งหลาย ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ.
๒. นอารัมมณปัจจัย
ฯลฯ เพราะนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๓. นอธิปติปัจจัย
[๘๑๖] ๑. นิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ อธิปติธรรมที่เป็นนิยยานิกธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยา-
นิกธรรม.
๒. อนิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอนิยยานิก-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.

๔. นอนันตรปัจจัย ฯลฯ ๖. นอัญญมัญญปัจจัย
ฯลฯ เพราะนอนันตรปัจจัย
ฯลฯ เพราะนสมนันตรปัจจัย
ฯลฯ เพราะนอัญญมัญญปัจจัย ฯลฯ
๗. ปุเรชาตปัจจัย
[๘๑๗] ๑. นิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนปุเรชาตปัจจัย
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นนิยยานิกธรรม ฯลฯ
๒. อนิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนปุเรชาตปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม.
๓. อนิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนปุเรชาตปัจจัย
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอนิยยานิกธรรม ฯลฯ
ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอนิยยานิกธรรม.
ในปฎิสนธิขณะ ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
๔. อนิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม และ
อนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น เพราะนปุเรชาตปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๘๑๘] ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย
มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๕ วาระ
ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย
มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ใน
นฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ใน
โนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับทั้งสองนัยนอกนี้ก็ดี สหชาตวาระก็ดี พึงกระทำ.

ปัจจยวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๘๐๙] ๑. นิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ เหมือนกับปฏิจจวาระ.
๒. อนิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอนิยยานิก-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒ อาศัยขันธ์ ๒ ฯลฯ ตลอดถึงอัชฌัตติกมหาภูตรูป.
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอนิยยานิกธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
๓. นิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม อาศัยหทยวัตถุ.
๔. นิยยานิกธรรม และอนิยยานิกธรรม อาศัย
อนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม อาศัยหทยวัตถุ จิตตสมุฏ-
ฐานรูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
๕. นิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม และอนิยยา-
นิกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นนิยยานิกธรรม และหทยวัตถุ ฯลฯ
ขันธ์๒.
๖. อนิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม และ
อนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
๗. นิยยานิกธรรม และอนิยยานิกธรรม อาศัย
นิยยานิกธรรม และอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นนิยยานิกธรรม เเละหทยวัตถุ
ฯลฯ ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยานิกธรรม และมหา-
ภูตรูปทั้งหลาย.
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๘๒๐] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี ๔ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๔ วาระ ใน
นิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี ๔ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๔ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
วิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

ปัจจนียนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๘๒๑] ๑. อนิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอนิยยานิกธรรม
ซึ่งเป็นอเหตุกะ ฯลฯ ขันธ์ ๒ อาศัยขันธ์ ๒ ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์ ฯลฯ
จักขุวิญญาณ อาศัยจักขายตนะ ฯลฯ
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอนิยยานิกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ อาศัยหทยวัตถุ.
โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ และหทยวัตถุ.
๒. นอารัมมณปัจจัย
[๘๒๒] ๑. อนิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.
๓. นอธิปติปัจจัย
[๘๒๓] ๑. นิยยานิกธรรม อาศัยนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ อธิปติธรรมที่เป็นนิยยานิกธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นนิยยา-
นิกธรรม.
๒. อนิยยานิกธรรม อาศัยอนิยยานิกธรรม เกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย