No Favorites




หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 748 (เล่ม 89)

๘๘. สวิจารทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๗๑] ๑. สวิจารธรรม อาศัยสวิจารธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสวิจารธรรม ฯลฯ อาศัยขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
สวิตักกทุกะ ฉันใด พึงกระทำฉันนั้น ไม่มีแตกต่างกัน.
ในมัคคปัจจัย ในที่นี้ พึงกระทำ ๔ วาระ ในสวิจารทุกะ ไม่มี
แตกต่างกัน.
สวิจารทุกะ จบ

748
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 749 (เล่ม 89)

๘๙. สัปปีติกทุกะ
ปฏิจจวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๗๒] ๑. สัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสัปปีติกธรรม ฯลฯ อาศัยขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๒. อัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ ปีติ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลาย ที่เป็นสัปปีติก-
ธรรม.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๓. สัปปีติกธรรม และอัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓, ปีติ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็น
สัปปีติกธรรม ฯลฯ อาศัยขันธ์ ๒.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๔. อัปปีติกธรรม อาศัยอัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย

749
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 750 (เล่ม 89)

คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอัปปีติก-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒ อาศัยขันธ์ ๒, จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยปีติ.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอัปปี-
ติกธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒.
กฏัตตารูป อาศัยปีติ.
หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
หทยวัตถุ อาศัยปีติ, ปีติ อาศัยหทยวัตถุ.
มหาภูตรูป ๓ อาศัยมหาภูตรูป ๑ ฯลฯ
พึงทำสัปปีติกทุกะ เหมือนกับสวิตักกทุกะ ในที่ทั้งปวง.
ในปัจจัยทั้งปวง ปวัตติ ปฏิสนธิ มี ๙ วาระ.
การนับจำ นวนวาระในอนุโลม
[๖๗๓] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๖ วาระ ในกัมมปัจจัย มี
๙ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๖๗๔] ๑. สัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย

750
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 751 (เล่ม 89)

คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสัปปีติกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ
ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๒. อัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
คือ ปีติและจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม
ซึ่งเป็นอเหตุกะ.
๓. สัปปีติกธรรม และอัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสัปปีติก-
ธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๔. อัปปีติกธรรม อาศัยอัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอัปปีติก-
ธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยปีติ.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็น
อัปปีติกธรรม ฯลฯ ขันธ์ ๒ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๒.
หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.
อาศัยมหาภูตรูป ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ.

751
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 752 (เล่ม 89)

๕. สัปปีติกธรรม อาศัยอัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม อาศัยปีติ ซึ่งเป็นอเหตุกะ.
พึงกระทำมูล (วาระที่ ๖).
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยปีติ.
๗. สัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม และอัปปีติก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสัปปีติกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ
และปีติ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
๘. อัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม และอัปปีติก-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม ซึ่ง
เป็นอเหตุกะ และปีติ.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม ซึ่งเป็น
อเหตุกะ และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
๙. สัปปีติกธรรม และอัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติก-
ธรรม และอัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสัปปีติกธรรม
ซึ่งเป็นอเหตุกะ และปีติ ฯลฯ ขันธ์ ๒.
ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นสัปปีติกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ และ
ปีติ ฯลฯ ขันธ์ ๒.

752
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 753 (เล่ม 89)

จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม ซึ่งเป็น
อเหตุกะ, ปีติ และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๖๗๕] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนอุป-
นิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ใน
นวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย
มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ใน
นสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๖ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย
มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับทั้งสองนัยนอกนี้ก็ดี สหชาตวาระก็ดี พึงกระทำอย่างนี้.

753
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 754 (เล่ม 89)

ปัจจยวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๗๖] ๑. สัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย ฯลฯ
ปวัตติ ปฏิสนธิ เหมือนกับอนุโลมปัจจยวาระ ในสวิตักกทุกะ
มี ๙ วาระ บริบูรณ์. ปีติ ไม่มีแตกต่างกัน.
การนับจำ นวนวาระในอนุโลม
[๖๗๗] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ
ในอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.
ปัจจนียนัย
๑. นเหตุปัจจัย
[๖๗๘] ๑. สัปปีติกธรรม อาศัยสัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ เหมือนกับปฏิจจวาระ.
๒. อัปปีติกธรรม อาศัยอัปปีติกธรรม เกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
พึงทำปวัตติ ปฏิสนธิ เหมือนกับปฏิจจวาระตลอดถึงอสัญญสัตว์.

754
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 755 (เล่ม 89)

จักขุวิญญาณ อาศัยจักขายตนะ ฯลฯ กายายตนะ.
ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัปปีติกธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ และปีติ อาศัย
หทยวัตถุ.
โมหะที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย
ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ และหทยวัตถุ.
มี ๙ วาระ เหมือนกับอนุโลม, เป็นปวัตติเท่านั้น, ปฏิสนธิ ไม่มี,
โมหะ มี ๑ นัยเท่านั้น.
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๖๗๙] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนอุป-
นิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ
ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย
มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในน-
สัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๖ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย
มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.
การนับทั้งสองนัยนอกนี้ก็ดี นิสสยวาระก็ดี พึงกระทำอย่างนี้.

755
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 756 (เล่ม 89)

สังสัฏฐวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๘๐] ๑. สัปปีติกธรรม เจือกับสัปปีติกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย ฯลฯ
การนับจำนวนวาระในอนุโลม
[๖๘๑] ในเหตุปัจจัย มี ๖ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๖ วาระ
ในปัจจัยทั้งปวง มี ๖ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๖ วาระ.
ปัจจนียนัย
การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ
[๖๘๒] ในนเหตุปัจจัย มี ๖ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๖ วาระ
ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๖ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๖ วาระ ในนอาเสวน-
ปัจจัย มี ๖ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๖ วาระ
ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๖ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี ๖ วาระ.
การนับทั้งสองนัยนอกนี้ก็ดี สัมปยุตตวาระก็ดี พึงกระทำอย่างนี้.

756
หมวด/เล่ม
พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๕ – หน้าที่ 757 (เล่ม 89)

ปัญหาวาระ
อนุโลมนัย
๑. เหตุปัจจัย
[๖๘๓] ๑. สัปปีติกธรรม เป็นปัจจัยแก่สัปปีติกธรรม ด้วย
อำนาจของเหตุปัจจัย
คือ เหตุทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม เป็นปัจจัยแก่สัมปยุตตขันธ์
ทั้งหลาย ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๒. สัปปีติกธรรม เป็นปัจจัยแก่อัปปีติกธรรม ด้วย
อำนาจของเหตุปัจจัย
คือ เหตุทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม เป็นปัจจัยแก่ปีติ และจิตต-
สมุฏฐานรูปทั้งหลาย ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
พึงกระทำมูล (วาระที่ ๓)
เหตุทั้งหลายที่เป็นสัปปีติกธรรม เป็นปัจจัยแก่สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย,
ปีติ และจิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
๕. อัปปีติกธรรม เป็นปัจจัยแก่อัปปีติกธรรม ด้วย
อำนาจของเหตุปัจจัย

757