[๗๙๖] เจ้าทั้งหลายพร่ำเพ้ออยู่เพราะรักชีวิต
ย่อมก่อทุกข์ให้เกิดแก่เรานักแล จงปล่อยพระกุมาร
ทั้งหลายไป ณ บัดนี้ เราขอเลิกการเอาบุตรบูชายัญ.
[๗๙๗] ข้าพระองค์ได้ทูลไว้แล้วในกาลก่อน
เทียวว่าการบูชายัญนี้ทำได้ยาก ให้ยินดีได้แสนยาก
บัดนี้ พระองค์ทรงกระทำยัญที่ข้าพระองค์ตระเตรียม
ไว้แล้วให้กระจัดกระจายเพราะเหตุไร ชนเหล่าใด
บูชายัญเองก็ดี และชนเหล่าใดให้ผู้อื่นบูชายัญก็ดี
อนึ่ง ชนเหล่าใด อนุโมทนามหายัญเช่นนี้ของบุคคล
ผู้บูชาอยู่ก็ดี ชนเหล่านั้นทั้งหมดย่อมไปสู่สุคติ.
[๗๙๘] ขอเดชะ เหตุไรในกาลก่อน พระองค์
จึงรับสั่งให้พราหมณ์กล่าวคำเป็นสวัสดีแก่ข้าพระบาท
ทั้งหลาย มาบัดนี้จะรับสั่งฆ่าข้าพระบาททั้งหลายเพื่อ
ต้องการบูชายัญ โดยหาเหตุนี้ได้เลย ข้าแต่พระราช
บิดา เมื่อก่อนในเวลาที่ข้าพระบาทยังเป็นดี พระ-
องค์มิได้ทรงฆ่าและมิได้ทรงรับสั่งให้ฆ่า บัดนี้ ข้า
พระบาททั้งหลาย ถึงความเจริญวัยเป็นหนุ่มแน่นแล้ว
มิได้คิดประทุษร้ายพระองค์เลย เพราะเหตุไรจงรับสิ่ง
ให้ฆ่าเสีย ข้าแด่พระมหาราชา ขอพระองค์จงทอด
พระเนตรข้าพระบาททั้งหลาย ผู้ขึ้นคอช้าง ขี่หลังม้า
ผูกสอดเครื่องรบ ในเวลาที่รบมาแล้วหรือเมื่อกำลังรบ
ก็บุตรทั้งหลายเช่นดังพระบาททั้งหลายย่อมไม่ควร
จะฆ่าเพื่อประโยชน์แก่การบูชายัญเลย ข้าแต่พระราช

บิดา เมื่อเมืองชายแดนหรือเมื่อพวกโจรในดงกำเริบ
เขาย่อมใช้คนเช่นดังข้าพระบาททั้งหลาย แต่ข้า-
พระบาททั้งหลาย จะถูกฆ่าให้ตาย โดยมิใช่เหตุ
ในมิใช่ที่ ขอเดชะ แม่นกเหล่าไร ๆ เมื่อทำรัง
แล้วย่อมอยู่ ลูกทั้งหลายเป็นที่รักของแม่นกเหล่านั้น
ส่วนพระองค์ได้ตรัสส่งให้ฆ่าข้าพระบาททั้งหลาย
เพราะเหตุไร ขอเดชะ อย่าได้ทรงเชื่อขัณฑหาล-
ปุโรหิต ขัณฑหาลปุโรหิตไม่พึงฆ่าข้าพระองค์
เพราะว่าเขาฆ่าข้าพระองค์แล้ว ก็จะพึงฆ่าแม่พระองค์
ในลำดับต่อไป ข้าแต่พระมหาราชา พระราชาซึ่งหลาย
ย่อมพระราชทานบ้านอันประเสริฐ นิคมอันประเสริฐ
แม้โภคะ แก่พราหมณ์นั้น อนึ่ง พวกพราหมณ์ แม้ได้
ข้าวน้ำอันเลิศในตระกูลบริโภคในตระกูล ยังปรารถนา
จะประทุษร้ายต่อผู้ให้ข้าวน้ำเช่นนั้นอีก เพราะ
พราหมณ์เหล่านั้นโดยมากเป็นคนอกตัญญู ขอเดชะ
อย่าได้ทรงฆ่าข้าพระองค์ทั้งหลายเสียเลย โปรดพระ-
ราชทานข้าพระองค์ทั้งหลายให้เป็นทาสของขัณฑหาล
ปุโรหิตเถิดพระเจ้าข้า ถึงแม้ว่าข้าพระองค์ทั้งหลายจะ
ถูกจองจำด้วยโซ่ใหญ่ ก็จะเลี้ยงช้างและม้าให้เขา
ขอเดชะ อย่าได้ทรงฆ่าข้าพระองค์ทั้งหลายเสียเลย
โปรดพระราชทานข้าพระองค์ทั้งหลายให้เป็นทาสของ
ขัณฑหาลปุโรหิตเถิดพระเจ้าข้า ถึงแม้ว่าข้าพระองค์
ทั้งหลายจะถูกจองจำด้วยโซ่ใหญ่ ก็จะขนมูลช้างให้

เขา ขอเดชะ อย่าได้ทรงฆ่าข้าพระองค์ทั้งหลายเสีย
เลย โปรดพระราชทานข้าพระองค์ทั้งหลายให้เป็น
ทาสของขัณฑทาลปุโรหิตเกิดพระเจ้าข้า ถึงแม้ว่าข้า
พระองค์ทั้งหลายจะถูกจองจำด้วยโซ่ใหญ่ ก็จะขนมูล
ม้าให้เขา ขอเดชะ อย่าได้ทรงฆ่าพระองค์ทั้งหลาย
เสียเลย โปรดพระราชทานข้าพระองค์ทั้งหลาย
ให้เป็นทาสของขัณฑหาลปุโรหิต ตามที่พระองค์นี้
พระราชประสงค์เถิดพระเจ้าข้า ถึงแม้ว่าข้าพระองค์
ทั้งหลายจะถูกขับไล่จากแว่นแคว้น ก็จัดเที่ยวภิกขา-
จารเลี้ยงชีวิต.
[๗๙๙] เจ้าทั้งหลายพร่ำเพ้ออยู่เพราะรักชีวิต
ย่อมก่อทุกข์ให้เกิดแก่เรานักแล จงปล่อยพระกุมาร
ทั้งหลายไป ณ บัดนี้ เราขอเลิกการเอาบุตรบูชายัญ.
[๘๐๐] ข้าพระองค์ได้ทูลไว้แล้วในกาลก่อนเทียว
การบูชายัญนี้ทำได้ยาก ให้ยินดีได้แสนยาก บัดนี้
พระองค์ทรงกระทำยัญทีข้าพระองค์ตระเตรียมไว้แล้ว
ให้กระจัดกระจาย เพราะเหตุไร ชนเหล่าใดบูชายัญ
เองก็ดี และชนเหล่าใดให้ผู้อื่นบูชายัญก็ดี อนึ่ง ชน
เหล่าใดอนุโมทนามหายัญเช่นนี้ ของบุคคลผู้บูชายัญ
อยู่ก็ดี ชนเหล่านั้นย่อมไปสู่สุคติ.
[๘๐๑] ข้าแต่พระราชา ถ้าชนทั้งหลายบูชายัญ
ด้วยบุตรทั้งหลายจุติจากโลกนี้แล้วย่อมไปสู่เทวโลกดัง
ได้ยินมาไซร้ พราหมณ์จงบูชายัญก่อน พระองค์จัก

ทรงบูชายัญในภายหลัง ถ้าชนทั้งหลายบูชายัญด้วย
บุตรทั้งหลาย จุติจากโลกนี้แล้วย่อมไปสู่เทวโลกดัง
ได้ยินมาไซร์ ขัณฑหาลพราหมณ์ผู้นี้แล จงบูชายัญ
ด้วยบุตรทั้งหลายของตน ถ้าว่าขัณฑหาลพราหมณ์รู้
อยู่อย่างนี้ เหตุไรจึงไม่ฆ่าบุตรทั้งหลาย ไม่ฆ่าคนที่
เป็นญาติทุกคนและตนเองเล่า ชนเหล่าใดบูชายัญเอง
ก็ดี และชนเหล่าใดให้ผู้อื่นบูชายัญก็ดี อนึ่ง ชน
เหล่าใดอนุโมทนามหายัญเช่นนี้ ของบุคคลผู้บูชาอยู่
ก็ดี ชนเหล่านั้นย่อมไปสู่นรกทั้งหมด.
[๘๐๒] ได้ยินว่า พ่อเจ้าเรือนและแม่เจ้าเรือน
ทั้งหลายผู้รักบุตร ซึ่งมีอยู่ในพระนครนี้ ไฉนจึงไม่
ทูลพระราชา อย่าให้ทรงฆ่าพระราชบุตรอันเกิดแต่
พระอุระ ได้ยินว่า พ่อเจ้าเรือนและแม่เจ้าเรือนทั้ง
หลาย ผู้รักบุตรซึ่งมีอยู่ในพระนครนี้ ไฉนจึงไม่ทูล
ทัดทานพระราชา อย่าให้ทรงฆ่าพระราชบุตรอันเกิด
แต่พระองค์ เราปรารถนาประโยชน์แก่พระราชาด้วย
ทำประโยชน์แก่ชาวชนบททั้งปวงด้วย ใครๆ จะมี
ความแค้นเคืองกับเราไม่พึงมี ชาวชนบทไม่ช่วยกราบ
ทูลให้ทรงทราบเลย.
[๘๐๓] ดูก่อนแม่เจ้าเรือนทั้งหลาย ขอท่านทั้ง
หลายจงไปกราบทูลพระราชบิดา และวิงวอนขัณฑหาล
พราหมณ์ว่า ขอจงอย่าฆ่าพระราชกุมารทั้งหลายผู้ไม่
คิดประทุษร้าย ผู้องอาจดังราชสีห์ ดูก่อนแม่เจ้าเรือน

ทั้งหลาย ขอท่านทั้งหลายจงไปกราบทูลพระราชบิดา
และวิงวอนขัณฑหาลพราหมณ์ว่า ขอจงอย่าฆ่าพระ-
ราชกุมารทั้งหลาย ผู้เป็นที่เพ่งที่หวังของโลกทั้งปวง.
[๘๐๔] ไฉนหนอ เราพึงเกิดในตระกูลนายช่าง
รถ ในตระกูลปุกกุสะหรือพึงเกิดในหมู่พ่อค้า พระ-
ราชาก็ไม่พึงรับส่งให้ฆ่าในการบูชายัญวันนี้.
[๘๐๕] เจ้าผู้มีความคิดแม้ทั้งปวง จงไปหมอบ
ลงแทบเท้าของผู้เป็นเจ้าขัณฑหาละเรียนว่า เรามิได้
เห็นโทษเลย ดูก่อนแม่เจ้าเรือนแม้ทั้งปวง เจ้าจงไป
หมอบลงแทบเท้าของผู้เป็นเจ้าขัณฑหาละเรียนว่า ข้า
แต่ท่านผู้เจริญ ถ้าเราทั้งหลายได้ประทุษร้ายอะไรใน
ท่าน ขอท่านจงอดโทษเถิด.
[๘๐๖] พระเสลาราชกุมารีผู้ควรการุณ ทรง
เห็นพระภาดาทั้งหลายอันเขานำมาเพื่อบูชายัญ ทรง
คร่ำครวญว่า ดังได้สดับมา พระราชบิดาของเราทรง
ปรารภสวรรค์ รับสั่งให้ตั้งยัญขึ้น.
[๘๐๗] พระวสุลราชนัดดากลิ้งไปกลิ้งมาเฉพาะ
พระพักตร์พระราชากราบทูลว่า ขอเดชะ ข้าพระบาท
ยังเป็นเด็ก ไม่มีความเป็นหนุ่ม ขอพระองค์ได้ทรง
โปรด อย่าได้ฆ่าพระบิดาของข้าพระบาทเลย.
[๘๐๘] ดูก่อนวสุละ นั่นพ่อเจ้า เจ้าจงไปพร้อม
กับบิดา เจ้าพร่ำเพ้ออยู่ในพระราชวัง ย่อมให้เกิด

ทุกข์แก่ข้านัก จงปล่อยพระราชกุมารทั้งหลาย ณ บัดนี้
เราขอเลิกการเอาบุตรบูชายัญ.
[๘๐๙] ข้าพระองค์ได้ทูลไว้แล้วในกาลก่อนเทียว
การบูชายัญนี้ทำได้ยาก ให้ยินดีได้แสนยาก บัดนี้
พระองค์ทรงกระทำยัญที่ข้าพระองค์ตระเตรียมไว้แล้ว
ให้กระจัดกระจายเพราะเหตุไร ชนเหล่าใดบูชายัญเอง
ก็ดี และชนเหล่าใดให้ผู้อื่นบูชายัญก็ดี อนึ่ง ชน
เหล่าใดอนุโมทนามหายัญเช่นนี้ของบุคคลผู้บูชาอยู่ก็ดี
ชนเหล่านั้นทั้งหมดย่อมไปสู่สุคติ.
[๘๑๐] ข้าแต่สมเด็จพระเอกราช ข้าพระบาท
ตระเตรียมยัญแล้วด้วยแก้วทุกอย่าง ตบแต่งไว้แล้ว
เพื่อพระองค์ ขอเดชะ เชิญเสด็จออกเถิด พระองค์
ทรงบูชายัญแล้วเสด็จสู่สวรรค์ จักทรงบันเทิงพระ-
หฤทัย.
[๘๑๑] หญิงสาว ๗๐๐ คน ผู้เป็นชายาของจันท-
กุมาร ต่างสยายผมแล้วร้องไห้ ดำเนินไปตามทาง
ส่วนพวกหญิงอื่น ๆ ออกแล้วด้วยความเศร้าโศก เหมือน
เทวดาในนันทวัน ต่างก็สยายผมร้องไห้ไปตามทาง.
[๘๑๒] พระจันทกุมารและพระสุริยกุมาร ทรง
ผ้าแคว้นกาสีอันขาวสะอาด ประดับกุณฑล ไล้ทา
กฤษณาและจุรณแก่นจันทน์ ถูกราชบุรุษนำไป เพื่อ
บูชายัญของสมเด็จพระเจ้าเอกราช พระจันทกุมารและ
พระสุริยกุมาร ทรงผ้าแคว้นกาสีอันขาวสะอาด ประ-

ดับกุณฑล ไล้ทากฤษณาและจุรณแก่นจันทน์ ถูกราช
บุรุษนำไป ทำความเศร้าพระหฤทัยให้แก่พระชนนี
พระจันทกุมารและพระสุริยกุมาร ทรงผ้าแคว้นกาสี
อันขาวสะอาด ประดับกุณฑล ไล้ทากฤษณาและจุรณ
แก่นจันทน์ ถูกราชบุรุษนำไป ทำความเศร้าใจให้แก่
ประชุมชน พระจันทกุมารและพระสุริยกุมาร เสวย
กระยาหารอันปรุงด้วยรสเนื้อ ช่างสนานสระสรงพระ
กายให้ดีแล้ว ประดับกุณฑล ไล้ทากฤษณาและจุรณ
แก่นจันทน์ ถูกราชบุรุษนำไปบูชายัญของพระเจ้า
เอกราช พระจันทกุมารและสุริยกุมาร เสวยกระยาหาร
อันปรุงด้วยรสเนื้อ ช่างสนานสระสรงพระกายดีแล้ว
ประดับกุณฑล ไล้ทากฤษณาและจุรณแก่นจันทน์ ถูก
ราชบุรุษนำไป ทำความเศร้าพระหฤทัยให้แก่พระชนนี
พระจันทกุมารและสุริยกุมาร เสวยกระยาหารอันปรุง
ด้วยรสเนื้อ ช่างสนานสระสรงพระกายดีแล้ว ประดับ
กุณฑลไล้ทากษฤณาและจุรณแก่นจันทน์ ถูกราชบุรุษ
นำไป ทำความเศร้าใจให้แก่ประชุมชน ในกาลก่อน
พวกพลช้างย่อมตามเสด็จพระจันทกุมารและพระสุริย-
กุมาร ผู้เสด็จขึ้นคอช้างตัวประเสริฐ วันนี้ พระจันท-
กุมารและพระสุริยกุมารทั้งสองพระองค์เสด็จดำเนิน
ด้วยพระบาทเปล่า ในกาลก่อนพวกพลม้าย่อมตาม
เสด็จพระจันทกุมารและพระสุริยกุมาร ผู้เสด็จขึ้นหลัง
ม้าตัวประเสริฐ วันนี้ พระจันทกุมารและพระสุริย-

กุมารทั้งสองพระองค์เสด็จดำเนินด้วยพระบาทเปล่า
ในกาลก่อน พวกพลรถย่อมตามเสด็จพระจันทกุมาร
และพระสุริยกุมาร ผู้เสด็จขึ้นทรงรถอันประเสริฐ
วันนี้ พระจันทกุมารและพระสุริยกุมาร ทั้งสอง
พระองค์เสด็จดำเนินด้ายพระบาทเปล่า ในกาลก่อน
พระจันทกุมารและพระสุริยกุมาร ราชบุรุษเชิญเสด็จ
ออกด้วยม้าทั้งหลายอันตบแต่งเครื่องทอง วันนี้ ทั้ง
สองพระองค์ต้องเสด็จดำเนินด้วยพระบาทเปล่า.
[๘๑๓] นกเอ๋ย ถ้าเจ้าปรารถนาเนื้อ เจ้าจงบิน
ไปทางทิศบูรพาแห่งปุบผวดีนคร ณ ที่นั้น พระเจ้า
เอกราชผู้หลงใหล จะทรงบูชายัญด้วยพระราชโอรส
๔ พระองค์ นกเอ๋ย ถ้าเจ้าปรารถนาเนื้อ เจ้าจงบินไป
ทางทิศบูรพาแห่งปุบผวดีนคร ณ ที่นั้น พระเจ้าเอกราช
ผู้หลงใหล จะทรงบูชายัญด้วยพระราชธิดา ๔ พระองค์
นกเอ๋ย ถ้าเจ้าปรารถนาเนื้อ เจ้าจงบินไปทางทิศ
บูรพาแห่งปุบผวดีนคร ณ ที่นั้น พระเจ้าเอกราชผู้
หลงใหล จะทรงบูชายัญด้วยพระมเหสี ๔ พระองค์
นกเอ๋ย ถ้าเจ้าปรารถนาเนื้อ เจ้าจงบินไปทางทิศบูร-
พาแห่งปุบผวดีนคร ณ ที่นั้น พระเจ้าเอกราชผู้หลงใหล
จะทรงบูชายัญด้วยคฤหบดี ๔ คน นกเอ๋ย ถ้าเจ้า
ปรารถนาเนื้อ เจ้าจงบินไปทางทิศบูรพาแห่งปุบผวดี
นคร ณ ที่นั้น พระเจ้าเอกราชผู้หลงใหล จะทรง

บูชายัญด้วยช้าง ๔ เชือก นกเอ๋ย ถ้าเจ้าปรารถนาเนื้อ
เจ้าจงบินไปทางทิศบูรพาแห่งปุบผวดีนคร ณ ที่นั้น
พระเจ้าเอกราชผู้หลงใหล จะทรงบูชายัญด้วยม้า ๔
ตัว นกเอ๋ย ถ้าเจ้าปรารถนาเนื้อ เจ้าจงบินไปทางทิศ
บูรพาแห่งปุบผวดีนคร ณ ที่นั้น พระเจ้าเอกราชผู้
หลงใหลจะทรงบูชายัญด้วยโคอุสุภราช ๔ ตัว นกเอ๋ย
ถ้าเจ้าปรารถนาเนื้อ เจ้าจงบินไปทางทิศบูรพาแห่ง
ปุบผวดีนคร ณ ที่นั้น พระเจ้าเอกราชผู้หลงใหล จะ
ทรงบูชายัญด้วยสัตว์ทั้งปวงอย่างละ ๔.
[๘๑๔] นี่ปราสาทของท่านล้วนแล้วด้วยทองคำ
เกลื่อนกล่นด้วยพวงมาลัย บัดนี้ พระลูกเจ้าทั้ง ๔
พระองค์ถูกเขานำไปเพื่อจะฆ่า นี่เรือนยอดของท่าน
ล้วนของคำ เกลือนกล่นด้วยพวงมาลัย บัดนี้ พระลูก
เจ้าทั้ง ๔ พระองค์ถูกเขานำไปเพื่อจะฆ่า นี่พระอุท-
ยานของท่าน มีดอกไม้บานสะพรั่งตลอดกาลทั้งปวง
น่ารื่นรมย์ใจ บัดนี้ พระลูกเจ้าทั้ง ๔ พระองค์ถูกเขา
นำไปเพื่อจะฆ่า นี่ป่าอโศกของท่าน มีดอกบาน
สะพรั่งตลอดกาลทั้งปวง น่ารื่นรมย์ใจ บัดนี้ พระ
ลูกเจ้าทั้ง ๔ พระองค์ถูกเขานำไปเพื่อจะฆ่า นี่ป่า
กรรณิการ์ของท่าน มีดอกบานสะพรั่งตลอดกาลทั้ง
ปวง น่ารื่นรมย์ใจ บัดนี้ พระลูกเจ้าทั้ง ๔ พระองค์
ถูกเขานำไปเพื่อจะฆ่า นี่ป่าแคฝอยของท่าน มีดอก
บานสะพรั่งตลอดกาลทั้งปวง น่ารื่นรมย์ใจ บัดนี้

พระลูกเจ้าทั้ง ๔ พระองค์ถูกเขานำไปเพื่อจะฆ่า นี่
สวนมะม่วงของท่าน มีดอกบานสะพรั่งตลอดกาล
ทั้งปวง น่ารื่นรมย์ใจ บัดนี้ พระลูกเจ้าทั้ง ๔ พระ-
องค์ถูกเขานำไปเพื่อจะฆ่า นี่สระโบกขรณีของท่าน
ดารดาษไปด้วยดอกบัวหลวงและบัวขาว มีเรือทองอัน
งดงามวิจิตรด้วยลายเครือวัลย์ เป็นที่รื่นรมย์เป็นอันดี
บัดนี้ พระลูกเจ้าทั้ง ๔ พระองค์ ถูกเขานำไปเพื่อจะ
ฆ่า.
[๘๑๕] นี่ช้างแก้วของท่าน ชื่อเอราวัณ เป็น
ช้างงามกำลัง บัดนี้ พระลูกเจ้าทั้ง ๔ นั้นถูกเขานำ
ไปเพื่อจะฆ่า นี่ม้าแก้วของท่านเป็นม้ามีกีบไม่แตก
เป็นม้าวิ่งได้เร็ว บัดนี้ พระลูกเจ้าทั้ง ๔ นั้นถูกเขานำ
ไปเพื่อจะฆ่า นี่รถม้าของท่าน มีเสียงไพเราะเหมือน
เสียงนกสาลิกา เป็นรถงดงามวิจิตรด้วยแก้ว พระลูก
เจ้าเสด็จไปในรถนี้ ย่อมงดงามดังเทพเจ้าในนันทวัน
บัดนี้ พระเจ้าลูกทั้ง ๔ นั้นถูกเขานำไปเพื่อจะฆ่า
อย่างไรพระราชาผู้หลงใหล จึงจักทรงบูชายัญด้วยพระ-
ราชโอรส ๔ พระองค์ ผู้งามเสมอด้วยทอง มีพระกาย
ไล้ทาด้วยจุรณจันทน์ อย่างไร พระราชาผู้หลงใหล
จึงจักทรงบูชายัญด้วยพระราชธิดา ๔ พระองค์ ผู้งาม
เสมอด้วยทอง มีพระวรกายไล้ทาด้วยจุรณจันทน์