เอกาสนิกังคธุดงค์ ต่างกันอย่างไรกับ เอกภัตติกะ ?
- ข้อเหมือน : ฉันหนึ่งครั้งในหนึ่งช่วงเวลา (1 กับ 1*) เหมือนกันหมดเลย ไม่มีข้อแตกต่าง ตามสิกขาบทที่เกี่ยวกับจำนวนการกิน คือ ปรัมปรโภชนสิกขาบท สิกขาบทข้อห้ามภัตแล้วฉันอีก สิกขาบทข้อฉันอาหารในโรงทาน (*1 = จำนวนการกินหนึ่งครั้ง, 1 = หนึ่งช่วงเวลา คือ นับตั้งแต่อรุณขึ้นไปจนถึงเที่ยง เลยเที่ยงไปเป็นอีกช่วงเวลาหนึ่ง คือ วิกาล จะเข้าข้อวิกาลโภชนาสิกขาบท ที่มุ่งกาลเป็นปัจจัย)
- ข้อแตกต่าง : ถ้าสมาทานเอกาสนิกังคธุดงค์แบบไม่เกี่ยวกับข้ออนุโลม จะฉันหนึ่งครั้งในหนึ่งช่วงเวลา แต่ไม่สามารถฉันเกินหนึ่งครั้งตามข้ออนุโลมได้ ไม่ว่ากรณีใด ส่วนพระที่ไม่ได้สมาทานเอกาสนิกังคธุดงค์ (พระทั่วไปที่ถือวินัยปกติ) จะฉันหนึ่งครั้งในหนึ่งช่วงเวลา และสามารถฉันเกินหนึ่งครั้งได้ตามข้ออนุโลม ตามวินัยปกติที่พระพุทธเจ้าบัญญัติไว้ สองข้อนี้ต่างกันแค่นี้
หมายเหตุ : กรณีฉันเกินหนึ่งครั้งได้ตามข้ออนุโลม ต้องให้สอดคล้องกับที่ทรงอนุญาตไว้เท่านั้น ไม่ใช่ฉันเป็นปกติ ข้ออนุโลมในที่นี้หมายถึง อนุบัญญัติของสิกขาบทที่เกี่ยวกับจำนวนการกิน คือ ปรัมปรโภชนสิกขาบท สิกขาบทข้อห้ามภัตแล้วฉันอีก สิกขาบทข้อฉันอาหารในโรงทาน
แต่บางคนอาจเข้าใจว่า เอกาสนิกังคธุดงค์ ก็มีอยู่แล้ว เอกภัตติกะ จะหมายถึงฉันหนึ่งครั้งอีกทำไม? แต่อันที่จริง ทังสองอย่างนี้ โดยพื้นฐานแล้ว ไม่มีข้อแตกต่างกันเลยในด้านพระบัญญัติหลัก (คือ ฉันหนึ่งครั้งเหมือนกัน) เพียงแต่ ผู้สมาทานเอกาสนิกังคธุดงค์ จะไม่เอาข้ออนุโลมก็เท่านั้นเอง
เพราะถ้าไปเข้าใจว่า เอกภัตติกะกินได้หลายครั้ง ก็จะไปขัดกับสิกขาบทที่เกี่ยวกับจำนวนการกิน เช่น ในปรัมปรโภชนสิกขาบท คำว่า "ปะ-รำ-ปะ-ระ" หมายถึง มากกว่าหนึ่งครั้งขึ้นไป (ความหมายคือ ไม่ให้ฉันเกินหนึ่งครั้ง) บัญญัติไว้ชัดเจน สั้นๆ ตรงเป๊ะ แล้วจะไปงัดกับพระบัญญัติได้ยังไง ?
ตถาคดบัญญัติพระวินัยแก่สาวก และสาวกก็ไม่ใช่จะแบ่งแยกว่า พระที่สมาทานธุดงค์บัญญัติให้อีกข้อ พระทั่วไปบัญญัติอีกข้อ ไม่ใช่ ถ้าใครเข้าใจแบบนี้ นั้นก็หมายความว่า พระพุทธเจ้าบัญญัติพระวินัยให้สาวกถือต่างกัน ซึ่งไม่ถูกต้อง สรุปความหมายคือ ไม่มีข้อแตกต่างกันเลยในด้านพระบัญญัติหลัก เพียงแต่สมาทานธุดงค์จะไม่เอาอนุโลมก็เท่านั้น และนี้ก็คือข้อแตกต่าง
สังเกตุดูว่า จะไม่เห็น ผู้ที่ค้าน ยกเอาสิกขาบทเหล่านี้มาพิจารณา มาอธิบายเลยว่าขัดแย้งหรือไม่ขัดแย้งกันอย่างไร จะเห็นเน้นอ้างแต่อรรถกถาที่อธิยายเรื่องฉัน 10 ครั้งเป็นส่วนมาก ซึ่งไม่สอดคล้องกับพุทธพจน์