ทำบุญแล้วขาดทุนเป็นยังไง? กรณีตัวอย่าง เรื่องปล่อยปลา
เรื่องปล่อยปลาแบบไม่ถูกต้อง มีข้ออกุศลที่ต้องคำนึงดังนี้
(1) การปล่อยปลา โดยมีความเห็นว่า ปล่อยปลาชนิดนี้ ดีอย่างนั้น ดีอย่างนี้ ปล่อยตามวันเกิด... ในพระพุทธศาสนา เรียกว่าถือ ลักษณะงมงาย ถือมงคลตื่นข่าว (มิจฉาทิฐิ)
ผู้ที่ถือลักษณะงมงาย ถือมงคลตื่นข่าว ย่อมไม่พ้นไปจากทุกข์ได้
ผู้ที่ถือลักษณะงมงาย ถือมงคลตื่นข่าว เป็นอุบาสกที่ไม่ถูกต้องตามพระพุทธศาสนา พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า เป็นอุบาสกจัณฑาล เป็นอุบาสกมีมลทิน เศร้าหมอง และต่ำช้า
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อุบาสกผู้ประกอบด้วยธรรม ๕ อย่างย่อมเป็นอุบาสกจัณฑาล เป็นอุบาสกมีมลทิน เป็นอุบาสกมีความเศร้าหมองและเป็นอุบาสกต่ำช้า ธรรม ๕ ประการอะไรบ้าง (คือ) เป็นผู้ไม่มีศรัทธา (ในพระรัตนตรัย) ๑ เป็นคนทุศีล ๑ เป็นคนถือมงคลตื่นข่าว คือ เชื่อมงคล ( ฤกษ์, ยาม ) ไม่เชื่อกรรม ๑ แสวงหาทักขิไณยบุคคลนอกจากศาสนานี้ (พุทธศาสนา ) ๑ บำเพ็ญกุศลในศาสนานั้น ๑
และมิจฉาทิฐิเป็นโทษใหญ่สุด ไม่มีโทษใดเปรียบ แม้แต่อนันตริยกรรม
(2) เมื่อมีการปล่อยปล่าแบบผิดในข้อที (1) ก็ฮิตกันทำ และ การชักชวน ส่งเสริมผู้คนให้เข้าในธรรมที่กล่าวไว้ชั่ว ย่อมประสบกรรมมิใช่บุญเป็นอันมาก
(3) ถ้าปล่อยปลาแล้ว ถ่ายรูปอวดให้คนอื่นได้รู้ เป็นอกุศลขัดขวางการรู้ธรรม เพราะผู้ที่ไม่โอ้อวด ไม่มีมายา เป็นคนซื่อตรง เท่านั้น ถึงจะรู้ธรรมได้
(4) ถ้าปล่อยปลาแล้ว ถ่ายรูปตนเอง ก็เป็นการบ่มตนเองให้ยึดติดในรูปร่าง
มีหลายพระสูตร พูดถึงเรื่องโทษของการยึดติดในรูปร่าง เช่น ยึดติดในรูป มีคติที่ไป 2 อย่างคือ นรก หรือ กำเนิดสัตว์เดียรฉาน อย่างใดอย่างหนึ่ง
...ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลแทงจักขุนทรีย์ด้วยหลาวเหล็กอันร้อนไฟติดลุกโพลงแล้ว ยังดีกว่า การถือนิมิตโดยอนุพยัญชนะในรูป อันจักขุวิญญาณพึงรู้แจ้ง จะดีอะไร วิญญาณอันตะกรามด้วยความยินดีในนิมิต หรือตะกรามด้วยความยินดีในอนุพยัญชนะ เมื่อตั้งอยู่ก็พึงตั้งอยู่ได้ ถ้าบุคคลพึงทำกาลกิริยาเสียในสมัยนั้นไซร้ ข้อที่บุคคลจะพึงเข้าถึงคติ ๒ อย่าง คือ นรกหรือกำเนิดสัตว์เดียรฉานอย่างใดอย่างหนึ่ง ก็เป็นฐานะที่จะมีได้ ดูก่อนภิกษุทั้งหลายเราเห็นโทษอันนี้ จึงกล่าวอย่างนี้...
เห็นผิดและชักชวนผู้อื่นให้เห็นผิด ได้ไปเกิดในนรก มีรูปร่างพิลึก น่ากลัว
...สัตว์นรกเหล่านี้ ทั้งน้อยใหญ่ต่างพวกประกอบเหตุการณ์ มีรูปร่างพิลึก ปรากฏอยู่ในนรก ความกลัวย่อมปรากฏแก่เรา เพราะได้เห็นความเป็นไปนั้นดูก่อนมาตลีเทพสารถี เราขอถามท่าน สัตว์นรกเหล่านี้ได้ทำบาปอะไรไว้ จึงได้เสวยทุกขเวทนาอันลำแข็งเผ็ดร้อนมีประมาณยิ่ง มาตลีเทพสารถีทูลพยากรณ์พระดำรัสถาม ตามที่ทราบวิบากแห่งสัตว์ผู้ทำบาปทั้งหลาย แด่พระราชาไม่ทรงทราบว่า สัตว์เหล่าใดเมื่อยังอยู่ในมนุษยโลกเป็นผู้มีความเห็นเป็นบาป หลงทำกรรมอันทำด้วยความคุ้นเคย และชักชวนผู้อื่นในทิฏฐิเช่นนั้น สัตว์เหล่านั้นเป็นผู้มีทิฏฐิอันลามกทำบาป จึงต้องเสวยทุกข์เวทนาอันกล้าแข็งเผ็ดร้อน ประมาณยิ่ง
ยึดติดในรูปร่าง ได้เกิดเป็นนกยาง กรณีเรื่อง นางสุชาดา
(5) นอกจากนี้ การปล่อยปลาไม่ถูกต้องลงในแม่น้ำลำคลอง อันนี้มีรายละเอียด ถ้าเป็นการทําลายระบบนิเวศ สร้างความเดือดร้อน ก็จะนับเข้าไปในส่วนบาป
(6) มารดลใจ เพื่อหวังความฉิบหายก็มี คิดหรือว่า มารจะดลใจให้คนเห็นผิดไม่ได้? คิดหรือว่ามารจะดลใจให้คนทำแบบนี้ แต่ได้บาปมากกว่า ไม่ได้?
เรื่องการปล่อยปลา ถ้าเป็นสิ่งที่เกี่ยวเนื่องในกรรมเก่า ที่พบเห็นโดยไม่ได้ตั้งใจ อยู่ในสถานการณ์ที่พอจะช่วยได้อย่างถูกต้อง ก็ควรทำ เช่น ในเรื่องพระโพธิสัตว์ปล่อยปลา
...ในขณะนั้นพระโพธิสัตว์ไปถึงฝั่ง ได้ยินปลานี้รำพัน จึงเข้าไปหาชาวประมงให้ปล่อยปลานั้นไป พระศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประกาศสัจธรรม ทรงประชุมชาดก เมื่อจบสัจธรรม ภิกษุกระสันตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล นางปลาในครั้งนั้น ได้เป็นภรรยาเก่าในครั้งนี้ ภิกษุกระสันได้เป็นปลา ส่วนปุโรหิต คือ เราตถาคตนี้แล...
แต่สำหรับผู้เขียน จะไม่เที่ยวไปชื้อปลาแล้วเอาไปปล่อยแบบนั้น เพราะพระพุทธเจ้าตรัสสอนเรื่องฉลาดในการทำบุญอย่างอื่นมีอยู่ และยังมีเรืองอุเบกขา...สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของตน
การทำบุญก็ควรให้เป็นบุญไปเลย อย่าให้อกุศลมาปน ทำบุญแล้วขาดทุนในกระทู้นี้ มีอุปมาแบบนี้ เพราะมีการกระทำที่เป็นอกุศลมาประกอบด้วยและมีกำลังมากกว่า